Hoho Laowὂndrὂma

Pada masa dulu, kalau ada orang yang meninggal di pulau Nias, inilah salah satu HOHO (Sonetta) yang mereka kumandangkan semasa jenazah almarhum berada di rumah. Apakah Hoho ini menggambarkan bahwa Orang Nias dulu sebelum masuk agama di pulau Nias sudah membayangkan bahwa ada dunia kekal di luar sana? Simaklah hohonya dalam bahasa Nias.

Famasao (Intro)

Andrὂ owulo ita a’oi mὂi,
andrὂ owulo ita a’oi so,
andrὂ tokea khὂda tobalibali dὂdὂ,
andrὂ tokea tobalibali mbo,
no so garamba nifazaumbazaumbua, 
me so dutu nihela famago,
me so yomo zatua sawaliwali, 
me so yomo zatua saetu noso.

Andrὂ molaya ita manalikhi,
andrὂ molaya ita manaho,
tenga ho’ae sa somuso dὂdὂ,
tenga ho’ae sa khὂda somuso mbo,
ho’ae khὂda tana wowenguwengu,
ho’ae khὂda tana wozizingo,
satue hὂrὂ molai zahulὂ,
satue hὂrὂ molai go’o,
yomo khὂ zatua saetu sumange,
yomo khὂ zatua saetu noso,
yomo khὂ zatua salio mofanὂ,
yomo khὂ zatua salio milo.

Daὂ khὂda zafὂkhὂ mo nibὂzi likhe,
daὂ mondria mo nibὂzi lato,
me no faefa fabὂhὂi bὂlὂkha,
me no faefa fabὂhὂi ta’io,
no irὂi nawὂ ba daŵitaŵi,
no irὂi khὂnia nawὂ ba ngahawo,
no itahὂgὂ zagalaŵa,
no i’erogὂ zalo’o,
hulὂ namada salio mofanὂ,
hulὂ namada salio milo,
da’ὂ namada zondrὂi makhelo,
da’ὂ namada zondrὂi omo.

Hadia tabe’e khὂda bὂrὂ dumaduma,
hadia tabe’e khὂda bὂrὂ wamaedo,
famaedo ba hasi ba laota,
famaedo ba hasi tuho.

Ba da’e tahalὂ mbὂrὂ dumaduma,
da’e tahalὂ khὂda mbὂrὂ wamaedo,
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao.

Hoho Laowὂndrὂma

Mὂi ia malu fahulὂ wongi,
mὂi ia malu fahulὂ luo,
sitou ba dalu Laowὂwaga,
sitou ba alu Debaoyo,
idudu nasunia La’itὂ,
idudu khὂnia nasu Lahakho.

Lὂ sa igohi mbὂhὂ daoledaole,
lὂ igohi mbὂhὂ laegumo, 
tema falukha ia i gamatela zumbila,
falukha ia i gamatela moyo,
zi sazo’e gulὂ’ulὂ,
zi sazo’e deteho.

Andrὂ ibὂzi dὂdὂ khὂnia yaŵa gate,

ibὂzi dὂdὂ khὂnia yaŵa mbo,
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
mane sa lala niha ba gulidanὂ,
mane sa lala niha ba guli ndrao,
zi sazo’e gulὂ’ulὂ,
zi sazo’e deteho.

Andrὂ ifuli ia ba nomonia ledaŵa,
ifuli ia ba nomonia tuho,
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao, 
iŵaὂ khὂ Ziŵari Lakha Zihὂnὂ, 
iŵaὂ khὂ Ziŵari Lakha zato,
no fakhamὂdo gamatela zumbila,
no fakhamὂdo gamatela moyo,
zi sazo’e gulὂ’ulὂ,
zi sazo’e deteho.

Alai na simanὂ lala niha ba gulidanὂ,
alai na simanὂ niha ba guli ndrao,
ebua niha ὂ gulὂ’ulὂ,
ebua niha ὂ deteho,
fangesolo ndrara baene,
fangebua gombu ndraso,
famarafὂ danὂ saukha,
famanὂi danὂ saoko.

Andrὂ dania isofu Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
khὂ Ziŵari Lakha Zihὂnὂ,
khὂ Ziŵari Lakha Zato,
heza wamaedo mbanua si lὂ mate niha?
heza mbanua si lὂ asao zato?

Iŵaὂ khὂnia Ziŵari Lakha Zihὂnὂ,
iŵaὂ Ziŵari Lakha Zato,
lὂ tesὂndra mbanua si lὂ mate niha,
lὂ hadὂi tanὂ si lὂ asao zato,
ebua niha ὂ gulὂ’ulὂ,
ebua niha ὂ deteho.

Andrὂ ibὂzi dὂdὂ yaŵa gate,
ibὂzi dὂdὂ yaŵa mbo,
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao.

Andrὂ dania idὂrὂdὂrὂi danὂ tanari,
idὂrὂdὂrὂi danὂ sebolo,
mὂi ia raya ba Mazingὂ si hὂnὂ,
mὂi ia raya ba Mazingὂ sato,
khὂ Duha Samagὂ Waulu Adu,
khὂ Duha Samagὂ Waulu Luo.

Iŵaὂ Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
iŵaὂ Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
heza mbanua si lὂ mate niha?
heza mbanua si lὂ asao zato?

Iŵaὂ khὂnia Tuha Samagὂ Waulu Adu,
iŵaὂ khὂnia Tuha Samagὂ Waulu Luo,
fὂnau na’i  mege lako’o zatua,
fὂnau na’i me latanὂ ndraono,
lὂ na’i asoa duhituhi wangasi,
lὂ na’i aso’a ganuhi na’ilo,
lὂ hadὂi banua si lὂ mate niha,
lὂ hadὂi tanὂ si lὂ asao zato.

Andrὂ ibὂzi dὂdὂ yaŵa gate,
ibὂzi dὂdὂ yaŵa mbo,
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
andrὂ mofanὂ ia irὂi Ledaŵa,
andrὂ milo ia irὂi nomo,
i’ὂtὂ nasi bawa nadu,
i’ὂtὂ nasi bawa luo,
mὂi ia khὂ Duha Baulu Walugὂ,
mὂi ia khὂ Duha Baulu zato.

Isofu Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Iŵaὂ Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
No fakhamὂdo gamatela zumbila,
No fakhamὂdo gamatela moyo,
Zi sazo’e gulὂ’ulὂ,
Zi sazo’e deteho.

Iŵaὂ Tuha Baulu Walugὂ,
iŵaὂ Tuha Baulu Zato,
lὂ banua si lὂ mate niha,
lὂ banua si lὂ aetu noso,
fὂnau na’i mege me lako’o zatua,
fὂnau na’i mege me lako’o ndraono,
lὂ na’i aso’a ganuhi fangasi,
lὂ na’i aso’a ganuhi na’ilo.

Awai sa nirongogu holi teturia,
si no teturia tefarongorongo,
ae tarogὂ lala luo na bὂla,
ae tarogὂ lala luo na so,
na tola ὂ taha ὂ tahaini,
na tola ὂ taha ὂ ndrondro,
asoso wὂ gὂ ba mbalὂ duhu,
asoso gὂ ba dete wo.

Andrὂ ibὂzi dὂdὂ yaŵa gate,
Ibὂzi dὂdὂ yaŵa mbo,
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
Tebai utaha utahaini,
Tebai utaha undrondro,
Hadia lὂ sa’ae banua si lὂ mate niha?
Lὂ tanὂ si lὂ aetu noso?

Iŵaὂ Tuha Baulu Walugὂ,
iŵaὂ Tuha Baulu Zato,
ba na tebai ὂtaha ὂtahaini,
tebai ὂtaha ondrondro,
ae tarogὂ lala mbawa na bὂla,
ae tarogὂ lala mbawa na so.
tola ὂtaha ὂtahaini,
tola ὂtaha ὂndrondro,
ὂsὂlὂ dalumὂ sotὂra,
ὂsὂlὂ dalumὂ muko,
awai mbanua si lὂ mate niha,
awai mbanua si lὂ asao zato,
ae bakha ba hunὂ mbawa sihaga,
iagὂ dalu zasoho.

Andrὂ omuso dὂdὂ yaŵa gate,
omuso dὂdὂ yaŵa mbo
Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
me so mbanua si lὂ mate niha,
me so mbanua si lὂ asao zato.

Andrὂ mὂi ia  itarogὂ lala mbaŵa na bὂla,
itarogὂ lala mbaŵa na so,
isὂlὂ dalunia sotὂra,
isὂlὂ dalunia muko,
itali zinali ba hulu,
itali zinali zaho,
i’ohe khὂnia ziraha Manawa,
i’ohe ziraha tuho,
isaŵa nahia si lὂ mate niha,
isaŵa nahia si lὂ aetu noso,
mὂi ia bakha ba hunὂ mbaŵa sihaga,
mὂi ia bakha ba dalu mbaŵa saoho.

Arὂu ita khὂ Laowὂndrὂma Lahuru Gitὂ,
arὂu ita khὂ Laowὂndrὂma Lahuru Dao,
fagὂlὂ sa niha ba guli danὂ,
fagὂlὂ sa niha ba guli ndrao,
na ebua ὂ gulὂ’ulὂ,
na ebua ὂ deteho,
fangesolo ndrara baene,
fangebua gombu ndraso,
famahalὂ danὂ saukha,
famanὂi danὂ saoko.

Simanὂ wa’auri niha ba guli danὂ,
simanὂ wa’auri niha ba guli ndrao.

(Informan : Alm. Gofu Aro Nazara, Lahewa, 1984)